Praca socjalna

Opis kierunku studiów Praca socjalna
poziom: studia licencjackie I stopnia
semestry: min. 6
ECTS: min. 180

Absolwent potrafi - przykładowe umiejętności:

• Absolwent powinien posiadać ogólną wiedzę filozoficzną i socjologiczną pozwalającą poznać istotę ludzką i procesy społeczne.
  
• Powinien posiadać wiedzę przyrodniczą i psychologiczną dającą podstawy zrozumienia systemu człowiek-środowisko oraz umożliwiającą zrozumienie procesów zachodzących w organizmie człowieka gwarantujących jego dobre funkcjonowanie biologiczne psychiczne i społeczne.
  
• Powinien posiadać wiedzę ekonomiczną i prawną umożliwiającą zrozumienie mechanizmów rzutujących na system podziału i działalność służb społecznych oraz ich formalno-prawnego instrumentarium.
  
• Powinien posiadać wiedzę umożliwiającą poznanie funkcjonowania mikrośrodowiska - gospodarstwa domowego, w którym odbywa się zaspokajanie potrzeb jednostki i rodziny.
  
• Absolwent powinien posiadać kompetencje i sprawności niezbędne dla realizacji zadań stawianych przed pracownikiem socjalnym: dokonywania diagnozy (analizy i oceny) sytuacji i zjawisk będących przyczyną trudnego położenia jednostek, grup (w tym grup ryzyka) i społeczności lokalnych; stosowania metod, technik i środków interwencji socjalnej oraz ewaluacji podejmowanych działań służących rozwiązywaniu problemów w zakresie ograniczonych możliwości (i umiejętności) zdobywania środków utrzymania, dysfunkcjonalności rodziny w pełnieniu zadań opiekuńczo-wychowawczych, niepełnosprawności, patologii społecznej, nieprzystosowania społecznego i uchodźstwa; przywracania lub podtrzymywania właściwych interakcji między jednostkami a społeczeństwem (doskonalenia funkcjonowania społecznego); pobudzania samozaradności indywidualnej (działań samopomocowych) u osób, rodzin, grup i środowisk społecznych; kierowania służbami społecznymi i projektowania społecznego oraz inspirowania zmian społecznych, inicjowania nowych form pomocy osobom i rodzinom oraz powoływania instytucji świadczących pomoc - zwłaszcza w najbliższym środowisku lokalnym.
  
• Absolwent powinien umieć rozwiązywać problemy w obszarach rzeczywistości społecznej, w których potrzebna jest profesjonalna pomoc - gdy występuje niewydolność w funkcjonowaniu osobniczym i społecznym między innymi z powodu: ubóstwa, sieroctwa, przemocy w rodzinie, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, starości, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych (zwłaszcza w rodzinach niepełnosprawnych i wielodzietnych), alkoholizmu, narkomanii, przestępczości, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, migracji oraz uchodźstwa.
  
• Absolwent powinien być przygotowany do pracy w: regionalnych ośrodkach polityki społecznej, powiatowych centrach pomocy rodzinie i ośrodkach pomocy społecznej, a także do pracy: z rodzinami zastępczymi, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, w domach pomocy społecznej dla osób starszych oraz niepełnosprawnych intelektualnie, psychicznie i fizycznie, w jednostkach organizacyjnych do spraw zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu, w ośrodkach wsparcia, w placówkach dla bezdomnych, alkoholików i narkomanów, w zakładach karnych, w ośrodkach dla uchodźców oraz w organizacjach pozarządowych zajmujących się diagnozowaniem i przeciwdziałaniem wyżej wymienionym problemom.
  
• Absolwent powinien znać język obcy na poziomie B2 oraz umieć posługiwać się językiem specjalistycznym z zakresu problematyki społecznej.
  
• Absolwent powinien być przygotowany do podjęcia studiów II stopnia.
  

lista kierunków na uczelniach:

Praca socjalna - studia licencjackie

Przykładowe tematy:

Nauki społeczne

Treści kształcenia: Koncepcja prawdy. Poznanie - źródła i granice. Pojęcie poznania a pojęcie rozumienia. Dobro i zło. Kryteria dobra i zła według Platona, Arystotelesa, świętego Tomasza, Kanta, Hobbesa i Freuda. Wartości estetyczne - piękno, brzydota, wdzięk, wzniosłość, tragizm, komizm. Przeżycia estetyczne. Analiza aksjologiczna roli mediów. Etyka opisowa i etyka normatywna. Miejsce i przedmiot etyki społecznej. Wartości społeczne - sprawiedliwość społeczna, równość, wolność - analiza pojęć, zarys historyczny. Współczesne koncepcje etyki społecznej. Opieka społeczna jako zagadnienie etyczne. Etyka opiekuna spolegliwego - Tadeusza Kotarbińskiego. Nieposłuszeństwo obywatelskie - formy i znaczenie. Prawa człowieka - historia zagadnienia, współczesne konwencje międzynarodowe. Klasyfikacja praw człowieka. Reguły współżycia społecznego. Normy moralne wobec konfliktów społecznych. Normy moralne służące organizacji życia zbiorowego. Przedmiot i metody socjologii. Kulturowe podstawy życia społecznego. Pojęcia - interakcji i komunikacji społecznej, socjalizacji, osobowości, roli społecznej, dewiacji, patologii, marginalizacji społecznej. Grupy społeczne, organizacje formalne, instytucje społeczne, społeczność lokalna, państwo. Socjodemograficzna charakterystyka społeczeństwa - wiek, płeć, miejsce zamieszkania, edukacja, stratyfikacja społeczno-ekonomiczna, stan zdrowia. Szkoły i kierunki antropologii kulturowej. Antropologiczna koncepcja człowieka. Zmiana kulturowa i jej źródła - zagadnienie rozwoju i postępu w kulturze. Etniczność - koncepcje mniejszości. Stosunki etniczne w Polsce.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: analizowania i rozwiązywania podstawowych problemów filozoficznych; rozumienia i posługiwania się podstawowymi pojęciami z zakresu etyki; rozumienia funkcji etyki w życiu społecznym; analizy wypowiedzi zaczerpniętych z prasy, rozporządzeń, podręczników i dysput publicznych; posługiwania się podstawowymi pojęciami socjologicznymi; rozumienia zjawisk społecznych; rozumienia organizacji i zasad funkcjonowania instytucji życia społecznego.

Pedagogika

Treści kształcenia: Źródła, rodowód i prekursorzy pedagogiki społecznej. Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej - jej współczesne funkcje i zadania. Środowiskowy charakter pedagogiki społecznej. Problemy różnych środowisk w kontekście problemów rodziny i środowiska lokalnego. Podstawowe problemy społeczne: bieda, bezrobocie, uzależnienia, nierówności społeczne - jako wyzwania dla pedagogiki. Rola pedagogiki społecznej w budowie kapitału ludzkiego i społecznego oraz w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego. Pedagogika specjalna - podstawowe ustalenia terminologiczne, definicyjne. Pedagogika specjalna a jej subdyscypliny i inne dyscypliny naukowe. Idee humanistyczne w koncepcjach pedagogiki specjalnej, rehabilitacja pozytywna. Aktualne tendencje w edukacji, rehabilitacji i resocjalizacji w ujęciu holistycznym oraz ekologicznym. Systemy kształcenia specjalnego - analizy porównawcze. Kierunki oddziaływania pedagogicznego - nauczanie specjalne, wychowanie ukierunkowujące, interwencyjne oddziaływanie na odchylenia rozwojowe. Idea integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem. Idea kształcenia ustawicznego jako zachęta do zdobywania wiedzy i budowania społeczeństwa opartego na wiedzy. Waga kształcenia i doskonalenia w kontekście zachodzących zmian technologicznych i ekonomicznych. Idea społeczeństwa uczącego się i informacyjnego. Kształcenie ustawiczne jako sposób (klasyczny i komplementarny) osiągania i doskonalenia kompetencji zawodowych i zdolności do aktywności ekonomicznej. Rozwój kształcenia ustawicznego w świecie, Europie i Polsce - kierunki i formy działań. Tworzenie sieci współpracy międzynarodowej w dziedzinie edukacji i doskonalenia. Nowe drogi kształcenia, nowe typy kwalifikacji zawodowych. Kształcenie ustawiczne jako szansa walki z bezrobociem i marginalizacją społeczną. Przeobrażenia sektora edukacji - zbliżenie do rynku pracy i potrzeb pracodawców. Zainteresowanie rynku inwestycjami w edukację. Potrzeby rynku a autonomia i indywidualne potrzeby edukacyjne.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia związków pedagogiki społecznej i specjalnej z pracą socjalną; rozumienia współczesnej roli i zadań pedagogiki w kontekście zmian społecznych i budowy społeczeństwa obywatelskiego; rozumienia idei, form i problemów kształcenia ustawicznego na świecie i w Polsce.

Psychologia

Treści kształcenia: Charakterystyka podstawowych procesów i zjawisk psychicznych. Procesy orientacyjno-poznawcze - wrażenia i spostrzeganie, wyobrażenia, uwaga, pamięć, myślenie i rozwiązywanie problemów. Język jako narzędzie operacji myślowych i komunikowania się. Procesy emocjonalno-motywacyjne. Źródła i funkcje procesów emocjonalnych. Emocje a uczucie. Taksonomia procesów emocjonalno-motywacyjnych. Odporność emocjonalna i zachowanie się w sytuacji stresu. Rozwój emocjonalny. Więzi i przywiązanie. Zagrożenia rozwojowe, zaburzenia rozwoju emocjonalnego i społecznego. Struktury regulacji psychicznej - temperament, zdolności, uzdolnienia, inteligencja, osiągnięcia życiowe ludzi. Obraz samego siebie a orientacje życiowe ludzi - postawy, przekonania, wartości, rozwój społeczno-moralny. Psychologiczne koncepcje człowieka, pojęcie rozwoju w tych koncepcjach - psychoanaliza, behawioryzm, teoria uczenia. Podstawowe kategorie w psychologii różnic indywidualnych - mechanizmy, uwarunkowania i funkcje temperamentu. Temperament a zachowanie się w sytuacjach trudnych. Rodzaje i przejawy zdolności i uzdolnień. Zdolności i uzdolnienia a osiągnięcia życiowe ludzi. Uzdolnienia ogólne - pojęcie inteligencji. Wpływ uczenia się na rozwój zdolności i inteligencji. Pojęcie osobowości i elementy struktury osobowości - własności, poglądy, postawy, wartości i orientacje życiowe. Osobowość a samoregulacja i kontrola zachowania się. Relacje międzyludzkie - wychowanie i środowisko społeczne a formowanie osobowości. Dysonans poznawczy. Stereotypy i uprzedzenia. Wywieranie wpływu. Przyczyny zaburzeń psychicznych - rola czynników biologicznych, środowiskowych i społecznych. Elementy psychopatologii ogólnej. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych, obrazy kliniczne schorzeń i zaburzeń. Rokowanie w wybranych grupach zaburzeń psychicznych, następstwa zdrowotne i społeczne. Leczenie zaburzeń psychicznych - miejsce farmakoterapii, psychoterapii, pomocy środowiskowej. Podstawy orzecznictwa dotyczące zdolności do pracy osób z zaburzeniami psychicznymi. Regulacje prawne dotyczące psychiatrycznej opieki zdrowotnej i praw osób chorych psychicznie. Formy organizacyjne pomocy specjalistycznej i środowiskowej dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia procesów i zjawisk psychicznych kierujących zachowaniem ludzi; rozróżniania rodzajów i funkcji różnic indywidualnych w zakresie funkcjonowania psychicznego ludzi oraz elementów struktury osobowości; rozumienia zaburzeń i chorób psychicznych; rozumienia zjawisk społecznych; korzystania z wiedzy psychologicznej w formułowaniu i rozwiązywaniu problemów społecznych.

Metodologia badań społecznych

Treści kształcenia: Opracowania przeglądowe a badania empiryczne w naukach społecznych. Pytania badawcze i hipotezy. Zmienne niezależne, zależne i pośredniczące. Techniki pozyskiwania danych w studiach empirycznych - obserwacja, wywiad środowiskowy, wywiad osobowy, analiza dokumentów, postępowanie paraeksperymentralne. Kategoryzacja, zestawianie i analiza statystyczna danych. Elementarne statystyki opisowe - rozkład, średnia, odchylenie standardowe. Określanie istotności różnic między zbiorami i średnimi. Korelacje - zasady i rodzaje. Wnioskowanie statystyczne. Konstrukcja pracy empirycznej - wprowadzenie, problematyka, pytania (hipotezy), metodologia (zmienne i narzędzia pomiaru, próba), prezentacja i analiza wyników, podsumowanie i wnioski. Układ graficzny i zasady cytowania literatury.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: projektowania, wykonania i przygotowywania pracy badawczej.

Prawo

Treści kształcenia: Pojęcie zabezpieczenia społecznego. Źródła prawa zabezpieczenia społecznego. Zabezpieczenie społeczne w państwach Unii Europejskiej. Podmioty i stosunki prawne zabezpieczenia społecznego. System ubezpieczeń społecznych w Polsce. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ubezpieczenia chorobowe. Ubezpieczenie i zaopatrzenie wypadkowe. Ubezpieczenia zdrowotne. Bezrobocie oraz prawne i organizacyjne rozwiązania w zakresie przeciwdziałania bezrobociu. Zatrudnianie socjalne. Świadczenia rodzinne. Renta strukturalna oraz renta socjalna. Pomoc społeczna - organizacja, świadczenia. Niepełnosprawni w świetle polskiego ustawodawstwa - ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz ustawa o rencie socjalnej. Pomoc osobom uzależnionym od alkoholu i narkotyków - ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Sytuacja prawna osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi - ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, prawna instytucja ubezwłasnowolnienia. Działalność pożytku publicznego i wolontariat. Działalność sądów rodzinnych - kompetencje, funkcje, organy pomocnicze. Obowiązek alimentacyjny - ogólna charakterystyka, przesłanki po stronie uprawnionego i zobowiązanego, kolejność oraz rodzaje obowiązku alimentacyjnego. Prawo rozwodowe - pozytywne i negatywne przesłanki rozwodowe, postępowanie pojednawcze i dowodowe w procesie o rozwód. Separacja. Władza rodzicielska nad dzieckiem sprawowana przez rodziców pozostających ze sobą w różnych relacjach, rozstrzygnięcia zawarte w wyroku rozwodowym. Elementy prawa opiekuńczego. Ustawy dotyczące pomocy społecznej oraz postępowania administracyjnego.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: stosowania przepisów prawa w działalności opiekuńczej i pomocy rodzinie; stosowania prawa w pracy socjalnej.

Ekonomia i zarządzanie

Treści kształcenia: Polityczne, kulturowe i religijne tło powstawania teorii ekonomicznych. Mikro i makro ekonomiczne podmioty - gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, państwo. Rola państwa w kontroli, koordynacji, promocji i regulacji działalności gospodarczej. Prawa rynku - jego funkcjonowanie w systemach społecznych, politycznych i kulturowych. Społeczna gospodarka rynkowa. Budżet państwa - jego dochody i wydatki. Konflikty przy podziale dochodu. Procesy demograficzne a wytwarzanie i podział produktu krajowego brutto. Inflacja. Bezrobocie. Pojęcia - organizacji i zarządzania. Prakseologiczne podstawy wiedzy o organizacji i zarządzaniu - pojęcie sprawnego działania. Cykl działania. Podejmowanie decyzji. Formułowanie celów i planowanie pracy. Typy celów działania. Podstawy planowania pracy. Typy planów. Realizacja planów. Racjonalizacja zarządzania - racjonalizacja w wymiarze jednostkowym i społecznym. Efektywne zarządzanie czasem, trudności w gospodarowaniu czasem. Techniki zarządzania czasem. Etyka w zarządzaniu. Kultura organizacyjna.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: posługiwania się podstawowymi pojęciami z zakresu ekonomii i zarządzania; rozumienia procesów społeczno-ekonomicznych; rozwiązywania problemów związanych z organizacją i zarządzaniem - formułowania celów, planowania i oceny skuteczności działania.

Wprowadzenie do pracy socjalnej

Treści kształcenia: Ogólna charakterystyka pracy socjalnej. Historyczne źródła, nurty i kierunki pracy socjalnej - od dobroczynności i filantropii do profesjonalnej pomocy. Idee pomocy społecznej w historycznym kontekście religii, prawa, polityki i edukacji. Dzieje idei i problemów społecznych - historia biedy, strachu, śmierci. Historia rodziny i starości. Dzieje wspólnot i instytucji zajmujących się pracą socjalną - od gildii do organizacji pozarządowych i wolontariatu. Systemy pomocy społecznej - ich instrumenty w wybranych krajach. Opieka i pomoc instytucjonalna oraz rodzinna - relacje opiekuńcze, problem głównego opiekuna. Sytuacja społeczna. Pozarządowe organizacje lokalne. Kulturowe uwarunkowania metod pracy socjalnej. Wzorce osobowe w sytuacji pomagania. Praca socjalna a inne dyscypliny naukowe. Podstawowe zadania pracy socjalnej. Praca socjalna a pomoc społeczna. Uwarunkowania polityczne, społeczne i ekonomiczne świadczenia pracy socjalnej. Cechy oraz zachowania oczekiwane u osób zajmujących się pomaganiem. Oczekiwania kierowane do osób niosących pomoc - ich wpływ na proces udzielania pomocy. Psychologiczne modele pomagania. Stereotypy dotyczące udzielania pomocy. Rozwój cech interpersonalnych. Relacje interpersonalne w pracy z klientem i w pracy zespołowej. Asertywność. Poradnictwo-mediacja-rzecznictwo w pracy socjalnej.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia dziejów pomocy społecznej i pracy socjalnej w kontekście historycznym; rozumienia roli pracownika socjalnego i pomocy społecznej w społeczeństwie; uczestniczenia w różnych formach opieki, pomocy i wsparcia; rozpoznawania własnych ograniczeń w pracy z innymi; zapobiegania konfliktom i radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych; pomagania innym.

Metodyka pracy socjalnej

Treści kształcenia: Warsztat pracy pracownika socjalnego. Wykładnia koncepcji metodycznych. Podejście ekologiczne w pracy socjalnej. Praca z indywidualnym przypadkiem, praca z grupą. Tok postępowania celowościowego - diagnoza, oceny. Klient pomocy społecznej - zasady pierwszego kontaktu. Etapy postępowania projektującego, konstrukcja projektu, działania pozorne, odpowiedzialność w działaniu. Zadania społeczności lokalnej. Praca socjalna w środowisku lokalnym. Liderzy lokalni. Zasady i techniki wyszukiwania danych o środowisku. Rodzaje zaburzeń funkcjonowania rodziny. Formy pomocy rodzinie - poradnictwo rodzinne, poradnictwo małżeńskie, grupy samopomocy, terapia rodzin. Istota poradnictwa socjalnego, poradnictwo prawne jako element poradnictwa socjalnego. Podstawy i praktyka skutecznego poradnictwa socjalnego. Diagnoza sytuacji osoby i rodziny w kontekście trudnej sytuacji życiowej i źródeł dysfunkcji. Sposoby przeprowadzania wywiadu, wnioskowanie. Obserwacja zachowań - ich interpretacja. Klasyfikacja i typologia trudnych sytuacji życiowych w oparciu o kazuistykę. Usługi socjalne. Pozarządowe organizacje lokalne. Projekt socjalny - istota i struktura. Metodyka tworzenia projektu socjalnego. Ewaluacja projektu socjalnego. Superwizja w pracy socjalnej. Etyczne aspekty pracy socjalnej. Problemy etycznej odpowiedzialności pracownika socjalnego. Elementy etyki zawodowej pracowników socjalnych. Zawód pracownika socjalnego - typy ról zawodowych. Kodeks etyczny pracownika socjalnego. Praca socjalna jako profesja.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: stosowania technik pracy socjalnej - zawierania kontraktu, przeprowadzania wywiadu, analizy dokumentów, obserwacji, stosowania technik motywowania klientów do aktywności, uczenia się i rozwiązywania własnych problemów; samodzielnego projektowania działalności socjalnej; realizowania pracy socjalnej z jednostką, rodziną, grupą i społecznością lokalną; tworzenia procedur ewaluacyjnych; rozpoznawania aksjologicznych problemów pracy socjalnej; rozumienia etycznych aspektów zawodu i społecznej odpowiedzialności; rozstrzygania kwestii etycznych w oparciu o aksjologiczny consensus profesji.

Wiedza o rozwoju człowieka w cyklu życia

Treści kształcenia: Przedmiot i zadania współczesnej psychologii rozwojowej. Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej. Cechy rozwoju. Rodzaje zmian rozwojowych. Rozwój fizyczny człowieka - zależność od czynników genetycznych i środowiskowych. Wpływ chorób matki - alkoholizmu, narkomanii oraz chorób zakaźnych (HIV, różyczka, ospa, toksoplazmoza) na rozwój dziecka w życiu płodowym i po urodzeniu. Charakterystyka etapów rozwoju. Wieloaspektowe podejście do problemu starości i starzenia się. Stereotypy związane z płcią - ich wpływ na przebieg socjalizacji kobiet i mężczyzn. Biomedyczne podstawy życia społecznego. Opieka paliatywna. Znaczenie zakłóceń rozwojowych dla zdrowia psychicznego.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia przyczyn zmienności osobniczej i międzyosobniczej; analizy zaburzeń rozwojowych z punktu widzenia związków etiologii z symptomatologią; rozpoznawania indywidualnych potrzeb i możliwości człowieka w poszczególnych etapach ontogenezy; stosowania wiedzy biomedycznej w pracy socjalnej.

Problemy społeczne oraz instytucja polityki społecznej

Treści kształcenia: Definicje, cele i podmioty polityki społecznej. Rozwój polityki społecznej w Polsce i za granicą. Kategoria potrzeb w polityce społecznej. Demograficzne uwarunkowania polityki społecznej - zmiany w strukturze demograficznej jako następstwo drugiego przejścia demograficznego. Społeczna gospodarka rynkowa a cele polityki społecznej. System zabezpieczenia społecznego - jego elementy: ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne, pomoc społeczna, rehabilitacja niepełnosprawnych, finansowanie. Polityka zatrudnienia, rynek pracy, bezrobocie i jego konsekwencje. Polityka społeczna Unii Europejskiej. Przesłanki lokalnej polityki społecznej. Polityka społeczna wobec wybranych kategorii ludności. Rynek usług społecznych. Kwestia ubóstwa. Polityka rodzinna. Kwestia starości. Wskaźniki demograficzne - zdrowotne, społeczne i ekonomiczne. Przedmiot i obszar zainteresowania patologii społecznej. Zagrożenia społeczne we współczesnym świecie. Profilaktyka uzależnienia od alkoholu. Profilaktyka uzależnienia od narkotyków. Zapobieganie demoralizacji dzieci i młodzieży. Marginalizacja i wykluczenie społeczne.

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia współczesnej polityki społecznej oraz jej uwarunkowań ekonomicznych; analizowania i realizacji zadań z zakresu polityki społecznej w skali lokalnej, krajowej i międzynarodowej; rozpoznawania problemów społecznych; rozróżniania rodzajów i przejawów patologii społecznych; rozumienia zjawisk marginalizacji oraz wykluczenia społecznego i problematyki nierówności społecznych.